2005-ci ilin I yarımili ərzində respublikanın xarici ticarətinin
vəziyyəti
2005-ci ilin I yarımili ərzində respublikanın rezident və qeyri-rezidentləri
tərəfindən 126 ölkə ilə aparılmış ticarət əməliyyatlarının həcmi 3403331,4
min ABŞ dolları olmuşdur. Bu müddət ərzində 1310076,6 min ABŞ dolları
dəyərində 1449 adda mal ixrac, 2093254,7 min ABŞ dolları dəyərində
4794 adda mal isə idxal olunmuş, ixrac-idxal əməliyyatları üzrə mənfi
saldo 783178,1 min ABŞ dolları təşkil etmişdir. O cümlədən,
-respublikaya 24650,7 min ABŞ dolları dəyərində 8444,1 ton əmtəə dövlət,
hökumət və beynəlxalq təşkilatların xəttilə təmənnasız kömək, humanitar
yük və texniki yardım kimi daxil olmuşdur.
2004-cü ilin I yarımilinə nisbətən 2005-ci ilin I yarımilində ixrac
əməliyyatlarının həcmi 0,16% (2110,6 min ABŞ dolları) artmış, idxal
əməliyyatlarının həcmi isə 37,88% (575123,6 min ABŞ dolları) artmışdır.
İdxal əməliyyatlarının həcmi əsasən təbii qazın, avadanlıqlar, texniki
qurğuların və onların hissələrinin, qara metallar, dənli bitkilərin,
quru nəqliyyat vasitələr, tütün məmulatları və başqa malların idxalı
hesabına artmışdır.
Müvəqqəti ixrac rejimində ölkəmizdən 16455,4 min ABŞ dolları dəyərində
mal ixrac edilmiş, 176621,8 min ABŞ dolları dəyərində mal isə ölkəyə
müvəqqəti idxal edilmişdir.
2005-ci ilin yarımili ərzində 127431 ədəd nəqliyyat vasitəsindən istifadə
edilməklə 8611,2 min ton yük daşınmışdır. Bunlardan 3439,8 min tonu
(24239 ədəd nəqliyyat vasitəsi) ixrac əməliyyatlarının, 5171,4 min
tonu (103192 ədəd nəqliyyat vasitəsi) isə idxal əməliyyatlarının payına
düşür. Əsasən dəmir yolu (55190 ədəd vaqon) və avtomobil yolu nəqliyyatından
(44245 ədəd) istifadə edilmişdir. Xam neftin və təbii qazın daşınmasında
stasionar nəql etmə vasitəsindən (boru kəməri) istifadə edilmişdir.
Göstərilən
müddət ərzində gömrük orqanlarında 80036 (əlavə vərəqlə birlikdə 104266)
ədəd YGB (Yük Gömrük Bəyannaməsi) rəsmiləşdirilmişdir. Bunlardan 16112
(əlavə vərəqlə birlikdə 17947) ədəd ixrac, 63924 (əlavə vərəqlə birlikdə
86319) ədəd idxal YGB-dir.
Tranzit olaraq Azərbaycan Respublikası ərazisindən 4592383,9 ton yük
keçirilmişdir. Tranzit yüklər əsasən İtaliya (1216376,2t) İsveçrə
(910702,8t), Gürcüstan (873130,9t), Kipr (563820,3t), Tacikstan (226538,6t),
İran (174619,0t), Böyük Britaniya (141127,9t), Rusiya (124321,4t)
və Türkmənistana (105127,4t) göndərilmişdir.
2005-ci ilin I yarımili ərzində ixrac-idxal əməliyyatlarının həcminin
aylar üzrə dəyişməsi aşağıdakı kimi olmuşdur:
-ixrac əməliyyatlarının həcminin yüksək həddi aprel ayında (322682,1
min ABŞ dolları), aşağı həddi isə yanvar ayında (109057,8 min ABŞ
dolları) olmuşdur;
-idxal əməliyyatlarının həcminin yüksək həddi yanvar ayında (582707,5
min ABŞ dolları), aşağı həddi isə fevral ayında (265303, 2 min ABŞ
dolları) olmuşdur;
-iyun ayında ixrac əməliyyatlarının həcmi may ayı ilə müqayisədə 5560,8
min ABŞ dolları həcmində azalmışdır;
-iyun ayında idxal əməliyyatlarının həcmi may ayı ilə müqayisədə 6041,2
min ABŞ dolları həcmində artmışdır;
-ixrac əməliyyatlarında orta aylıq artım 28420,8 min ABŞ dolları,
idxal əməliyyatlarında isə orta aylıq azalma 50626,4 min ABŞ dolları
olmuşdur.
Fiziki şəxslər tərəfindən respublikaya gətirilən 50808,6 min ABŞ dolları
dəyərində əmtəə gömrük mədaxil orderləri ilə rəsmiləşdirilmişdir.
İdxal-ixrac əməliyyatlarının saziş növləri üzrə təhlili göstərir ki,
2005-ci ilin I yarımili ərzində 01, 21, 41 və 80 saziş növlərinə üstünlük
verilib.
İxracda:
İdxalda:
01 (milli valyuta ilə
hesablaşma)
-1.12%
-0.01%
21 (SDV ilə hesablaşma)
-84.55%
-49.73%
23 (dövlət krediti
üzrə hesablaşma)
-0.00%
-1.00%
41 (qapalı dövriyyəli valyuta)
-2.12%
-3.85%
51 (barter sazişi)
-0.01%
-0.00%
80 (digərləri)
-12.21%
-45.40%
İdxalın və ixracın strukturunda gömrük nəzarətindən keçən əsas əmtəələrin
payı (%-lə) aşağıdakı kimidir (2004-cü ilin I yarımilinə nisbətən
müqayisə statistik dəyərə görə aparılmışdır):
İxracda: xam neft-39,71% (2004-cü ilin I yarımilinin ixracına nisbətən
81,61%), neft məhsulları-35,23% (163,23%), qara metallar və onlardan
hazırlanan məmulatlar-1,98% (116,58%), alkoqollu və alkoqolsuz içkilər-0,26%
(153,64%), kimya məhsulları-4,14% (139,05%), pambıq-1,17% (86,43%),
tütün və tütün məmulatlar-0,79% (197,99%), alüminium və ondan hazırlanan
məmulatlar-2,09% (113,28%), meyvə-tərəvəz məhsulları-2,90% (203,15%),
bitki və heyvan mənşəli yağlar-3,21% (123,84%) təşkil edir. Qalan
əmtəələrin payına 8,51% düşür.
İdxalda: ərzaq məhsulları-8,04% (2004-cü ilin I yarımilinin idxalına
nisbətən 85,50%), neft qazı və digər qazaoxşar karbohidrogenlər-7,74%
(116,26%), maşın və elektrik aparatları, avadanlıqlar, elektrotexniki
avadanlıqlar və onların ehtiyat hissələri-41,02% (200,16%), qara metallar
və onlardan hazırlanan məmulatlar-9,98% (81,15%), nəqliyyat vasitələri
və onların hissələri-7,05% (168,05%), mebel-0,74% (102,39%), oduncaq
və ondan hazırlanan məmulatlar-1,14% (111,89%), xalq istehlakı malları-1,55%
(133,82%), əczaçılıq məhsulları-0,61% (80,11%) təşkil edir. Qalan
əmtəələrin payına 22,14% düşür.
İdxalın strukturunda əsas yer tutan əmtəələrin miqdarı və dəyəri aşağıdakı
kimidir:
Miqdarı
Dəyəri (min ABŞ dol)
2004-ci ilin I yarımilinə
netto çəki. nisb.%-lə
1. Ət və ət məhsulları
16217.2 t
10225.7
97.2%
2. Buğda
379938.0 t
51853.5
74.5%
3. Un
2937,1 t
999.3
59,3%
-humanitar yardım
2042,6t
757,9
4. Şəkər
81224.9 t
13753.9
143.9%
-humanitar yardım
75,0t
26,9
5. Yağ
48681.1 t
25471.5
110.4%
-kərə yağı
6386.8 t
5497.2
-bitki və heyvan mənş. yağlar
42294.3 t
19974.2
-humanitar yardım
498,3t
500,3
6. Çay
3624.7 t
6965.1
67.2%
7. Spirt
854849.9 L
784.5
132.4%
8. Spirtli içkilər
2943697.2 L
4388.5
273.2%
9. Tütün məmulatı
2577445.2 min əd
35865.8
501.6%
10. Qara metallar
125156.9 t
51498.5
135.2%
11. Minik avtomobilləri
-YGB əsasında rəsmiləşdirilmiş
14211 əd.
75421.6
148.9%
-GMO əsasında rəsmiləşdirilmiş
8707 əd.
46751,4
12. Neft məhsulları
158586.6 t
65298.9
13. Elektrik enerjisi
2918.1 min kvt/s
29756.2
14. Neft qazı və digər qazaoxşar
karbohidrogenlər
2763215.8 min kub.m
162022,1
İxracın strukturunda əsas yer tutan əmtəələrin miqdarı
və dəyəri aşağıdakı kimidir:
Miqdarı
Dəyəri (min ABŞ dol)
2004-ci ilin I yarımilinə
netto çəki. nisb.%-lə
1. Neft (xam)
1578153,9 t
520283.6
1.1 Boru kəməri ilə 01.03.2005-cü
ilə qədər gedən xam neft
(sayğac göstəricilərinə
əsasən)
-şimal boru kəməri ilə
1815375.0 t
-Supsa boru kəməri ilə
3486968.6 t
2. Neft emal məhsulları
1216123.0 t
461571.0
o cümlədən, saziş növləri üzrə:
-sərbəst dönərli valyutaya
1012959.3t
384565.2
-milli valyutaya
49044.9 t
14568.5
-digərləri
154118,9t
62437,3
2.1. 01.07.2005-ci ilə qədər şərti
bəyan. ilə yola salın. rəsmi-
ləşdirilməmiş neft məhsulları
200648.5 t
3. Bitki və heyvan
mənşəli yağlar
35351.4 t
42005.3
133.7%
4. Spirtli içkilər
4173769.8 l
3298.3
153.8%
5. Tütün
3735.7 t
3255.3
145.4%
6. Tütün məmulatı
1272270.0 min əd.
7154,5
185.4%
7. Qara metallar
67679.6 t
22585.1
82.5%
8 Alüminium
16648.3 t
27390.2
105.1%
9 Çay
3238.2 t
9119.4
85.8%
10. Pambıq mahlıcı
18874.2t
15370.7
119.7%
11. Elektrik enerjisi
1083222,0 min kvt/s
15981.7
Xam neft Dövlət Neft Şirkətinin Marketinq və İqtisadi
Əməliyyatlar İdarəsi (1546335 ton (97,98%)), "Şirvan Oil" birgə məhdud
məsuliyyətli müəssisə ( 31816 ton (2,02%)) tərəfindən ixrac edilmişdir.
Neft məhsullarının ixracda "Azneftyağ" İstehsalat Birliyi (542482
ton (44,61%)), Dövlət Neft Şirkətinin Marketinq və İqtisadi Əməliyyat
İdarəsi (431540 tonu (35,48%)), "Middle East Petrol Farm FZE" şirkətinin
Azərbaycandakı filialı (136434 ton (11,22%)), və "Azal Oil" (48455
ton (3,98%)) üstünlük təşkil edir.
Respublikanın
rezident və qeyri-rezidentləri xarici ölkələrə (MDB ölkələrindən başqa)
1045674,7 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə (ümumi ixraca nisbətən 79,82%)
çıxarmışlar, o cümlədən, 943716,9 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə
sərbəst dönərli valyuta ilə (ixraca nisbətən 90,25%) və 93151,5 min
ABŞ dolları dəyərində əmtəə digər sazişlər hesabına (ixraca nisbətən
8,91%) çıxarılmışdır.
Eyni
zamanda respublikaya xarici ölkələrdən 1413428,9 min ABŞ dolları dəyərində
əmtəə (ümumi idxala nisbətən 67,52%) gətirilmişdir. Onlardan 522322,8
min ABŞ dolları dəyərində əmtəə sərbəst dönərli valyutaya (idxala
nisbətən 36,95%), 866978,8 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə digər sazişlər
hesabına (ixraca nisbətən 61,34%) gətirilmişdir.
Xarici ölkələr üzrə mənfi saldo 367754,2 min ABŞ dolları təşkil edir.
Respublikadan xarici ölkələrə (MDB-dən başqa) əsasən mineral yanacaq,
neft və onların emal məhsulları, bitumlu minerallar (ixraca nisbətən
86,92%); alüminium və alüminium məmulatları (2,61%); polimer materiallar
və onlardan hazırlanan məmulatlar (2,13%); qara metallar (2,02%);
qeyri-üzvi kimya məhsulları (1,31%) ixrac edilmişdir.
Xarici ölkələrdən həmin müddətdə Respublikaya əsasən avadanlıqlar
və mexaniki cihazlar (idxala nisbətən 46,49%); elektrik maşınları
və avadanlıqları, onların hissələri (9,61%); qara metallardan hazırlanan
məmulatlar (7,96%); quru nəqliyyat vasitələri (4,16%); filizlər, şlaklar
və kül (2,11%) idxal edilmişdir.
Respublikanın rezident və qeyri-rezidentləri MDB ölkələrinə 264401,9
min ABŞ dolları dəyərində əmtəə (ümumi ixraca nisbətən 20,18%) çıxarmışlar,
o cümlədən, 163940,0 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə sərbəst dönərli
valyuta ilə (ixraca nisbətən 62,00%), 66786,3 min ABŞ dolları dəyərində
digər sazişlərlə (ixraca nisbətən 25,26%), 27740,8 min ABŞ dolları
dəyərində əmtəə qapalı valyutaya hesablaşmalar ilə (ixraca nisbətən
10,49%) çıxarılmışdır.
Eyni zamanda respublikaya MDB ölkələrindən 679825,8 min ABŞ dolları
dəyərində əmtəə (ümumi idxala nisbətən 32,48%) gətirilmişdir. Onlardan
518554,0 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə sərbəst dönərli valyutaya
(idxala nisbətən 76,28%), 77127,2 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə
qapalı valyutaya hesablaşmalar ilə (idxala nisbətən 11,35%), 83264,8
min ABŞ dolları dəyərində əmtəə digər sazişlərlə (idxala nisbətən
12,25%) gətirilmişdir.
MDB ölkələri üzrə mənfi saldo 415423,9 min ABŞ dolları təşkil edir.
Respublikadan MDB ölkələrinə əsasən mineral yanacaq, neft və onların
emal məhsulları, bitumlu minerallar (ixraca nisbətən 34,73%), heyvan
və ya bitki mənşəli piylər və yağlar (15,81%); qeyri-üzvi kimya məhsulları
(10,21%); tərəvəz (7,92%); pambıq (5,41%) ixrac edilmişdir.
MDB ölkələrindən Respublikaya təhlil olunan müddət ərzində mineral
yanacaq, neft və onların emal məhsulları, bitumlu minerallar (idxala
nisbətən 35,03%); quru nəqliyyat vasitələri (9,14%); dənli bitkilər
(8,15%); nüvə reaktorları, qazanlar, avadanlıqlar və mexaniki cihazlar
(7,19%); qara metallardan məmulatlar (6,60%) idxal edilmişdir.
Azərbaycan Respublikasının ixrac və idxalında xüsusi çəkisi böyük
olan ölkələrdən aşağıdakıları göstərmək olar.
İxracda:
İdxalda:
Ölkənin adı
min Abş dolları
ümumi ixraca nisb.%-lə
Ölkənin adı
min ABŞ dolları
ümumi idxala nisb.%-lə
Yunanıstan
72496,18
5,53
Rusiya
321657,91
15,37
Fransa
95002,45
7,25
Böyük Britaniya
206846,42
9,88
Rusiya
130266,44
9,94
Türkiyə
157216,28
7,51
Xorvatiya
104011,19
7,94
Sinqapur
350259,23
16,73
İtaliya
277239.24
21,16
Almaniya
110251,37
5,27
Bolqarıstan
56650,19
4,32
Türkmənistan
153716,89
7,34
Gürcüstan
88520,711
6,76
Çin
72805,26
3,48
Türkiyə
80314,23
6,13
Ukrayna
100896,24
4,82
Rumıniya
52853,75
4,03
ABŞ
77351,18
3,70
İran
95368,78
7,28
Özbəkistan
51012,55
2,44
Yuxarıda göstərilən bütün göstəricilər cari valyuta
məzənnəsi əsasında hesablanmışdır.
Qeyd etmək lazımdır ki, hesabat dövründə xarici ticarətlə 6127 hüquqi
və fiziki şəxs məşğul olmuşdur. Bunlardan 2688-i hüquqi, 3439-ü isə
fiziki şəxslərdir. İxrac əməliyyatlarında dövlət sektorunun payı 1057013,2
min ABŞ dolları (80,68%), özəl sektorun 226614,7 min ABŞ dolları (17,30%),
fiziki şəxslərin payı isə 26448,7 min ABŞ dolları (2,02%) olmuşdur.
İdxal əməliyyatlarında dövlət sektorunun payı 396752,5 min ABŞ dolları
(18,95%), özəl sektorun payı 1579597,9 min ABŞ dolları (75,46%), fiziki
şəxslərin payı isə 116904,4 min ABŞ dolları (5,58%) olmuşdur.
DGK Statistika və İnformasiya Texnologiyalarının
Baş İdarəsi
24.11.2007 Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu çox böyük regional qüvvə olan Azərbaycan-Gürcüstan-Türkiyə birliyini daha da möhkəmləndirəcəkdir Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev noyabrın 18-dən 21-dək Türkiyə, Fransa və Gürcüstanda səfərdə olmuşdur.
Noyabrın 18-də Türkiyə ilə Yunanıstan arasında inşa olunmuş qaz kəmərinin təntənəli açılış mərasimi keçirilmişdir. Türkiyənin Ədirnə şəhərinin ərazisində, Yunanıstanla sərhəddə yerləşən İpşala sərhəd-keçid məntəqəsində təşkil edilmiş tədbirdə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev, Türkiyənin Baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğan, Yunanıstanın Baş naziri Konstantinos Karamanlis, Türkiyənin energetika və təbii ehtiyatlar naziri Hilmi Gülər və ABŞ-ın energetika naziri Samuel Bodman və digər rəsmi şəxslər iştirak edirdilər.
24.11.2007 Yeni Azərbaycan Partiyasının məqsədi, məramı Azərbaycanın xoşbəxt gələcəyi, əbədi müstəqilliyidir Noyabrın 22-də “Gülüstan” sarayında Yeni Azərbaycan Partiyasının yaradılmasının 15 illiyi şərəfinə ziyafət təşkil olunmuşdur.
Azərbaycan Prezidenti, Yeni Azərbaycan Partiyasının sədri İlham Əliyev mərasimdə iştirak etmişdir. Dövlətimizin başçısı ziyafətdə nitq söylədi və bildirdi ki, Azərbaycan ən ağır şəraitdə yaşadığı bir dövrdə yaradılan Yeni Azərbaycan Partiyası öz üzərinə çox böyük və əhəmiyyətli missiya götürmüşdü. O günləri hamımız yaxşı xatırlayırıq, Azərbaycan dövlət müstəqilliyini təzəcə əldə etmişdi. Ölkədə gedən proseslər o qədər də ürəkaçan deyildi.