2005-ci ilin 11 ayı ərzində respublikanın xarici ticarətinin vəziyyəti

2005-ci ilin 11 ayı ərzində respublikanın xarici ticarətinin vəziyyəti

2005-ci ilin 11 ayı ərzində respublikanın rezident və qeyri-rezidentləri tərəfindən 136 ölkə ilə aparılmış ticarət əməliyyatlarının həcmi 7939943,0 min ABŞ dolları olmuşdur. Bu müddət ərzində 4138931,4 min ABŞ dolları dəyərində 2014 adda mal ixrac, 3801011,6 min ABŞ dolları dəyərində 5571 adda mal isə idxal olunmuş, ixrac-idxal əməliyatları üzrə müsbət saldo 337919,8 min ABŞ dolları təşkil etmişdir. O cümlədən,

- respublikaya 38394,1 min ABŞ dolları dəyərində 15537,1 ton əmtəə
dövlət, hökümət və beynalxalq təşkilatların xəttilə təmənnasız kömək,
humanitar yük və texniki yardım kimi daxil olmuşdur.

2004-cü ilin ilk 11 ayına nisbətən 2005-ci ilin 11 ayında ixrac əməliyyatlarının həcmi 37,36% (1125807,1 min ABŞ dolları), idxal əməliyyatlarının həcmi isə 20,52% (647072,3 min ABŞ dolları) artmışdır. İdxal əməliyyatlarının həcmi əsasən təbii qazın, avadanlıqlar, texniki qurğuların və onların hissələrinin, quru nəqliyyat vasitələri, mebel, tütün məmulatları və başqa malların idxalı hesabına artmışdır.
Müvəqqəti ixrac recimində ölkəmizdən 49191,4 min ABŞ dolları dəyərində mal ixrac edilmiş, 361190,2 min ABŞ dolları dəyərində mal isə ölkəyə müvəqqəti idxal edilmişdir.
2005-ci ilin 11 ayı ərzində 249194 ədəd nəqliyyat vasitəsindən istifadə edilməklə 19365,7 min ton yük daşınmışdır. Bunlardan 10058,6 min tonu (52417 ədəd nəqliyyat vasitəsi) ixrac əməliyyatlarının, 9307,1 min tonu (196777 ədəd nəqliyyat vasitəsi) isə idxal əməliyyatlarının payına düşür. Əsasən dəmir yolu (111951 ədəd vaqon) və avtomobil yolu nəqliyyatından (82417 ədəd) istifadə edilmişdir. Xam neftin və təbii qazın daşınmasında stasionar nəql etmə vasitəsindən (boru kəməri) istifadə edilmişdir.
Göstərilən müddət ərzində gömrük orqanlarında 153487 (əlavə vərəqlə birlikdə 201244) ədəd YGB (Yük Gömrük Bəyannaməsi) rəsmiləşdirilmişdir. Bunlardan 33483 (əlavə vərəqlə birlikdə 37923) ədəd ixrac, 120004 (əlavə vərəqlə birlikdə 163321) ədəd idxal YGB-dir.

Tranzit olaraq Azərbaycan Respublikası ərazisindən 7282177,6 ton yük keçirilmişdir. Tranzit yüklər əsasən İtaliya (1913325,9t), İsveçrə (1554047,5t), Gürcüstan (1390092,0t), Kipr (704150,8t), Tacikstan (323386,2t), İran (279299,0t), Rusiya (222414,4t), Virgin ada.(Brit) (218347,0t) və Türkmənistana (188334,5t) göndərilmişdir.
2005-ci ilin 11 ayı ərzində ixrac - idxal əməliyyatlarının həcminin aylar üzrə dəyişməsi aşağıdakı kimi olmuşdur:

- ixrac əməliyyatlarının həcminin yüksək həddi oktyabr ayında (1202710,4 min ABŞ dolları), aşağı həddi isə yanvar ayında (109057,8 min ABŞ dolları) olmuşdur;

- idxal əməliyyatlarının həcminin yüksək həddi yanvar ayında (582686,8 min ABŞ dolları), aşağı həddi isə fevral ayında (265298,2 min ABŞ dolları) olmuşdur;

- noyabr ayında oktyabr ayı ilə müqayisədə ixrac əməliyyatlarının həcmi 765844,5 min ABŞ dolları, idxal əməliyyatlarının həcmi isə 3407,5 min ABŞ dolları həcmində azalmışdır.

- ixrac əməliyyatlarında orta aylıq artım 32780,8 min ABŞ dolları, idxal əməliyyatlarında isə orta aylıq azalma 29581,7 min ABŞ dolları olmuşdur.
Fiziki şəxslər tərəfindən respublikaya gətirilən 117245,3 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə gömrük mədaxil orderləri ilə rəsmiləşdirilmişdir.

İdxal-ixrac əməliyyatlarının saziş növləri üzrə təhlili göstərir ki, 2005-ci ilin 11 ayı ərzində 01, 21, 41 və 80 saziş növlərinə üstünlük verilib.

	İxracda:	İdxalda:
01 (milli valyuta ilə hesablaşma)	-0.37%	-0.15%
21 (SDV ilə hesablaşma)	-60.87%	-53.59%
23 (dövlət krediti üzrə hesablaşma)	-0.00%	-0.83%
41 (qapalı dövriyyəli valyuta)	-1.98%	-3.96%
78 (kompen.öhdəliklər hesabına)	-22.46%	-0.00%
80 (digərləri)	-14.32%	-41.48%

İdxalın və ixracın strukturunda gömrük nəzarətindən keçən əsas əmtəələrin payı (%-lə) aşağıdakı kimidir (2004-cü ilin ilk 11 ayına nisbətən müqayisə statistik dəyərə görə aparılmışdır):
İxracda: xam neft - 52,80% (2004-cü ilin 11 ayıının ixracına nisbətən 123,32%), meyvə-tərəvəz - 3,71% (375,89%), neft məhsulları - 24,09% (154,13%), kimya sənayesi məhsulları - 2,83% (165,09%), bitki və heyvan mənşəli yağlar - 1,53% (152,55%), alüminium və ondan hazırlanan məmulatlar - 1,16% (107,49%), qara metallar və onlardan hazırlanan məmulatlar - 0,99% (101,77%), pambıq - 0,87% (114,07%), tütün və tütün məmulatları - 0,41% (148,33%), alkoqollu və alkoqolsuz içkilər - 0,19% (223,31%) təşkil edir. Qalan əmtəələrin payına 11,43% düşür.

İdxalda: maşın və elektrik aparatları, avadanlıqlar, elektrotexniki avadanlıqlar və onların ehtiyat hissələri - 33,64% (2004-cü ilin 11 ayıının idxalına nisbətən 130,71%), qara metallar və onlardan hazırlanan məmulatlar - 10,19% (79,03%), nəqliyyat vasitələri və onların hissələri - 9,41% (177,15%), ərzaq məhsulları - 8,24% (90,31%), neft qazı və diğər qazaoxşar karbohidrogenlər - 6,70% (111,87%), xalq istehlaki malları - 1,64% (114,14%), oduncaq və ondan hazırlanan məmulatlar - 1,16% (125,13%), əczaçılıq məhsulları - 0,72% (99,92%), mebel - 0,70% (101,54%) təşkil edir. Qalan əmtəələrin payına 27,60% düşür.

İxracın strukturunda əsas yer tutan əmtəələrin miqdarı və dəyəri aşağıdakı kimidir:

	Miqdarı	Dəyəri (min ABŞ dol)	2004-ci ilin 11 ayına netto çəki. nisb.%-lə
1. Neft (xam)	6254748,5t	2185409.1
1.1 Boru kəməri ilə 01.12.2005-cü ilə qədər gedən xam neft
(sayğac göstəricilərinə əsasən)
-şimal boru kəməri ilə	3704292.0t
-Supsa boru kəməri ilə	6329070.2t
1,2) Dəmiryolu nəqliyyatı ilə 01.12.2005-ci ilə qədər yola salınan xam neft (müvəqqəti YĞB)	1908712,3t
2. Neft emal məhsulları	2457549.6 t	996919.3
o cümlədən, saziş növləri üzrə:
-sərbəst dönərli valyutaya	2091257.0t	836392,7
-milli valyutaya	49915.6t	15066,1
-digərləri	316377,0t	145460,5
2.1. 01.12.2005-ci ilə qədər şərti bəyan. ilə yola salın. rəsmi- ləşdirilməmiş neft məhsulları	99682.2t
3. Bitki və heyvan mənşəli yağlar	53976.7t	63212.7	159.2%
4. Spirtli içkilər	8557370.7l	7723.9	186.4%
5. Tütün	6946.9t	6720.4	137.5%
6. Tütün məmulatı	1827.4 mln əd.	10202,0	131.9%
7. Qara metallar	114962.8t	36931.2	78.0%
8 Alüminium	29075.8t	47897.1	100.0%
9 Çay	4733.5t	12859.4	79.3%
10. Pambıq mahlıcı	42048.7t	35826.5	134.8%
11. Elektrik enerjisi	1377,3mln kvt/s	20504.2

İdxalın strukturunda əsas yer tutan əmtəələrin miqdarı və dəyəri aşağıdakı kimidir:

	Miqdarı	Dəyəri (min ABŞ dol)	2004-ci ilin 11 ayına netto çəki. nisb.%-lə
1. Ət və ət məhsulları	30937.6t	19640.1	113.3%
-humanitar yardım	49.9t	465,3
2. Buğda	810265.9t	107035,6	77.3%
3. Un	3731.6t	1254,3	73.0%
-humanitar yardım	2425,6t	899,6
4. Şəkər	140037.8t	24304.8	114.8%
-humanitar yardım	199,0t	63,3
5. Yağ	77200.7t	40812.2	109.7%
-kərə yağı	8808.3t	7979,3
-bitki və heyvan mənş. yağlar	68392.4t	32832.9
-humanitar yardım	662,7t	650,9
6. Çay	6725.0t	12790.5	78.2%
7. Spirt	1477914.0L	1354.7	114.4%
8. Spirtli içkilər	5899795.3L	8627.8	226.5%
9. Tütün məmulatı	5160.1mln əd	69410.0	484.6%
10. Qara metallar	224294.8 t	109745.4	137.2%
11. Minik avtomobilləri
-YGB əsasında rəsmiləşdirilmiş	25312əd.	135566.4	128.1%
-GMO əsasında rəsmiləşdirilmiş	23363əd.	109588,1
12. Neft məhsulları	333229.5t	152233.4
13. Elektrik enerjisi	2294.9min kvt/s	54946.3
14. Neft qazı və digər qazaoxşar karbohidrogenlər	4309336.6min kub.m	254831,3

Xam neft Dövlət Neft Şirkətinin Marketinq və İqtisadi Əməliyyatlar İdarəsi (3297048,6 ton (52,71%)), Azərbaycan Beynəlxalq Əməliyyat Şirkəti (2880999,4 ton (46,06%)) və "Şirvan OİL" BMMM (766997,5 ton (1,23%)) tərəfindən ixrac edilmişdir. Neft məhsullarının ixracında "Azneftyağ" İstehsalat Birliyi (920700,4 ton (42,40%)), Dövlət Neft Şirkətinin Marketinq və İqtisadi Əməliyyatlar İdarəsi (778678,3 tonu (35,86%)), "Middle East Petrol Farm FZE" şirkətinin Azərbaycandakı filialı (274015,3 ton (12,62%)), və"Azal Oil" (48454,5 ton (2,23%)) üstünlük təşkil edir.

Respublikanın rezident və qeyri-rezidentləri xarici ölkələrə (MDB-dən başqa) 3296424,8 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə (ümumi ixraca nisbətən 79,64%) çıxarmışlar, o cümlədən, 2140254,7 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə sərbəst dönərli valyuta ilə (ixraca nisbətən 64,93%) və 929448,5 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə kompensasiyalı öhdəliklər hesabına (ixraca nisbətən 28,20 %), 217786,2 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə diğər sazişlər hesabına (ixraca nisbətən 6,61%) çıxarılmışdır.
Eyni zamanda respublikaya xarici ölkələrdən (MDB-dən başqa) 2512851,4 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə (ümumi idxala nisbətən 66,11%) gətirilmişdir. Onlardan 1079542,6 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə sərbəst dönərli valyutaya (idxala nisbətən 42,96%), 1392352,4 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə diğər sazişlər hesabına (ixraca nisbətən 55,41 %) gətirilmişdir.

Xarici ölkələr (MDB-dən başqa) üzrə müsbət saldo 783573,4 min ABŞ dolları təşkil edir.
Respublikadan xarici ölkələrə (MDB-dən başqa) əsasən neft və neft emaIı məhsulları (ixraca nisbətən 91,13%); meyvə (1,85%); alüminium və alüminum məmulatları (1,44%); polimer materiallar və onlardan hazırlanan məmulatlar (1,42%); qara metallar (1,03%) ixrac edilmişdir.
Xarici ölkələrdən (MDB-dən başqa) həmin müddətdə respublikaya əsasən avadanlıqlar və mexaniki cihazlar (idxala nisbətən 35,35%); elektrik maşınları və avadanlıqları, onların hissələri (10,29%); qara metallardan məmulatlar (8,14%); mebel (6,05%); quru nəqliyyat vasitələri (4,56%) idxal edilmişdir.
Respublikanın rezident və qeyri-rezidentləri MDB ölkələrinə 842506,5 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə (ümumi ixraca nisbətən 20,36%) çıxarmışlar, o cümlədən, 379102,5 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə sərbəst dönərli valyuta ilə (ixraca nisbətən 45,00%), 375112,4 min ABŞ dolları dəyərində diğər sazişlərlə (ixraca nisbətən 44,52%), 81774,6 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə qapalı valyutaya hesablaşmalar ilə (ixraca nisbətən 9,71%) çıxarılmışdır.
Eyni zamanda respublikaya MDB ölkələrindən 1288160,2 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə (ümumi idxala nisbətən 33,89%) gətirilmişdir. Onlardan 957252,3 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə sərbəst dönərli valyutaya (idxala nisbətən 74,31%), 142125,8 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə qapalı valyutaya hesablaşmalar ilə (idxala nisbətən 11,03 %), 184151,1 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə diğər sazişlərlə (idxala nisbətən 14,30%) gətirilmişdir.
MDB ölkələri üzrə mənfi saldo 445653,7 min ABŞ dolları təşkil edir.
Respublikadan MDB ölkələrinə əsasən üzən vasitələr (ixraca nisbətən 31,43%), neft və neft emalı məhsulları (24,35%); qeyri-üzvi kimya məhsulları (8,49%); meyvə (7,95%); heyvan və ya bitki mənşəli piylər və yağlar (7,46%) ixrac edilmişdir.
MDB ölkələrindən respublikaya təhlil olunan müddət ərzində əsasən təbii qaz (idxala nisbətən 33,06%); quru nəqliyyat vasitələri (8,95%); dənli bitkilər (8,74%); avadanlıqlar və mexaniki cihazlar (7,70%); qara metallardan məmulatlar (5,67%) idxal edilmişdir.
Azərbaycan Respublikasının ixrac və idxalında xüsusi çəkisi böyük olan ölkələrdən aşağıdakıları göstərmək olar.

İxracda:			İdxalda:
Ölkənin adı	min Abş dolları	ümumi ixraca nisb.%-lə	Ölkənin adı	min ABŞ dolları	ümumi idxala nisb.%-lə
Sinqapur	117490,40	2,84	Rusiya	623593,65	16,41
Fransa	394803,82	9,54	Böyük Britaniya	342196,85	9,00
Rusiya	257787,29	6,23	Türkiyə	282143,13	7,42
Xorvatiya	161888,82	3,91	Sinqapur	383991,81	10,10
İtaliya	1302229,92	31,46	Almaniya	230854,55	6,07
İsrail	191277,92	4,62	Türkmənistan	233131,13	6,13
Gürcüstan	191230,56	4,62	Niderland	150429,47	3,96
Türkiyə	255801,57	6,18	Ukrayna	202583,21	5,33
Tükmənistan	269995,62	6,52	Çin	148935,08	3,92
İran	158764,49	3,84	ABŞ	128767,13	3,39

Yuxarıda göstərilən bütün göstəricilər cari valyuta məzənnəsi əsasında hesablanmışdır.
Qeyd etmək lazımdır ki, hesabat dövründə xarici ticarətlə 10400 hüquqi və fiziki şəxs məşğul olmuşdur. Bunlardan 3459-u hüquqi, 6941-i isə fiziki şəxslərdir. İxrac əməliyyatlarında dövlət sektorunun payı 2347655,7 min ABŞ dolları (56,72%), özəl sektorun payı 1688040,9 min ABŞ dolları (40,78%), fiziki şəxslərin payı isə 103234,7 min ABŞ dolları (2,49%) olmuşdur. İdxal əməliyyatlarında dövlət sektorunun payı 816736,0 min ABŞ dolları (21,49%), özəl sektorun payı 2755287,9 min ABŞ dolları (72,49%), fiziki şəxslərin payı isə 228987,7 min ABŞ dolları (6,02%) olmuşdur.

DGK Statistika və İnformasiya Texnologiyaları Baş İdarəsi