2006-cı ilin ilk 2 ayı ərzində respublikanın xarici ticarətinin vəziyyəti

2006-cı ilin ilk 2 ayı ərzində respublikanın xarici ticarətinin vəziyyəti
2006-cı ilin ilk 2 ayı ərzində respublikanın rezident və qeyri-rezidentləri tərəfindən 104 ölkə ilə aparılmış ticarət əməliyyatlarının həcmi 1037349,9 min ABŞ dolları olmuşdur. Bu müddət ərzində 497107,3 min ABŞ dolları dəyərində 935 adda mal ixrac, 540242,6 min ABŞ dolları dəyərində 3433 adda mal isə idxal olunmuş, ixrac-idxal əməliyyatları üzrə mənfi saldo 43135,3 min ABŞ dolları təşkil etmişdir. O cümlədən,

- respublikaya 7634,4 min ABŞ dolları dəyərində 2303,0 ton əmtəə dövlət, hökumət və beynəlxalq təşkilatların xəttilə təmənnasız kömək, humanitar yük və texniki yardım kimi daxil olmuşdur.

2005-ci ilin ilk 2 ayına nisbətən 2006-cı ilin ilk 2 ayında ixrac əməliyyatlarının həcmi 88,47% (233342,4 min ABŞ dolları) artmış, idxal əməliyyatlarının həcmi isə 36,41% (309296,9 min ABŞ dolları) azalmışdır. İdxal əməliyyatlarının həcminin azalmasına səbəb avadanlıqlar, texniki qurğuların və onların hissələrinin, qara metaldan hazırlanan məmulatların və təbii qazın respublikaya 2006-cı ilin ilk 2 ayı ərzində az gətirilməsi olmuşdur.
Müvəqqəti ixrac rejimində ölkəmizdən 7392,2 min ABŞ dolları dəyərində mal ixrac edilmiş, 38782,5 min ABŞ dolları dəyərində mal isə ölkəyə müvəqqəti idxal edilmişdir.
2006-cı ilin ilk 2 ayı ərzində müxtəlif növ nəqliyyat vasitələrindən istifadə etməklə 2547,3 min ton yük daşınmışdır. Bunlardan 1141,2 min ton ixrac, 1406,0 tonu isə idxal əməliyyatlarının payına düşur. İxrac əməliyyatlarında əsasən dəniz (890,7 min ton) və dəmiryolu (171,6 min ton) nəqliyyatından istifadə olunmuşdur. İdxal əməliyyatlarında dəmiryolu (940,6 min ton) və avtomobil (142,6 min ton) nəqliyyatına üstünlük verilmişdir.
Göstərilən müddət ərzində gömrük orqanlarında 23565 (əlavə vərəqlə birlikdə 31313) ədəd YGB (Yük Gömrük Bəyannaməsi) rəsmiləşdirilmişdir. Bunlardan 4908 (əlavə vərəqlə birlikdə 5552) ədəd ixrac, 18657 (əlavə vərəqlə birlikdə 25761) ədəd idxal YGB-dir.
Tranzit olaraq Azərbaycan Respublikası ərazisindən 911365,0 ton yük keçirilmişdir. Tranzit yüklər əsasən İsveçrə (252773,9t), Gürcüstan (199800,5t), İtaliya (161428,2t), Kipr (76227,3t), Rusiya (36483,9t), İran (31326,1t), Türkmənistan (30997,1t), Tacikstan (26335,3t) və Rumıniyaya (24901,2t) göndərilmişdir.
2006-cı ilin ilk 2 ayı ərzində ixrac - idxal əməliyyatlarının həcminin aylar üzrə dəyişməsi aşağıdakı kimi olmuşdur:

- ixrac əməliyyatlarının həcminin yüksək həddi fevral ayında (260505,4 min ABŞ dolları), aşağı həddi isə yanvar ayında (236601,9 min ABŞ dolları) olmuşdur;

- idxal əməliyyatlarının həcminin yüksək həddi fevral ayında (287081,0 min ABŞ dolları), aşağı həddi isə yanvar ayında (253161,6 min ABŞ dolları) olmuşdur;

- fevral ayında yanvar ayı ilə müqayisədə ixrac əməliyyatlarının həcmi 23903,5 min ABŞ dolları, idxal əməliyyatlarının həcmi isə 33919,4 min ABŞ dolları həcmində artmışdır.
Fiziki şəxslər tərəfindən respublikaya gətirilən 18641,0 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə gömrük mədaxil orderləri ilə rəsmiləşdirilmişdir.
İdxal-ixrac əməliyyatlarının saziş növləri üzrə təhlili göstərir ki, 2006-cı ilin ilk 2 ayı ərzində 21, 41 və 80 saziş növlərinə üstünlük verilib.

	İxracda:	İdxalda:
01 (milli valyuta ilə hesablaşma)	-0.02%	-0.00%
21 (SDV ilə hesablaşma)	-92.54%	-63.82%
23 (dövlət krediti üzrə hesablaşma)	-0.00%	-0.38%
41 (qapalı dövriyyəli valyuta)	-0.71%	-4.54%
51 (barter sazisi)	-0.09%	-0.00%
80 (digərləri)	-6.65%	-31.25%

İdxalın və ixracın strukturunda gömrük nəzarətindən keçən əsas əmtəələrin payı (%-lə) aşağıdakı kimidir (2005-ci ilin ilk 2 ayına nisbətən müqayisə statistik dəyərə görə aparılmışdır):
İxracda: xam neft - 39,55% (2005-ci ilin ilk 2 ayıının ixracına nisbətən 231,90%), neft məhsulları - 38,58% (193,76%), kimya sənayesi məhsulları - 6,21% (263,20%), meyvə-tərəvəz - 3,22% (283,45%), alüminium və ondan hazırlanan məmulatlar - 1,61% (104,15%), pambıq - 1,41% (148,24%), bitki və heyvan mənşəli yağlar - 1,15% (58,27%), qara metallar və onlardan hazırlanan məmulatlar - 0,99% (55,76%), tütün və tütün məmulatları - 0,87% (308,98%), alkoqollu və alkoqolsuz içkilər - 0,13% (200,13%) təşkil edir. Qalan əmtəələrin payına 6,28% düşür.

İdxalda: maşın və elektrik aparatları, avadanlıqlar, elektrotexniki avadanlıqlar və onların ehtiyat hissələri - 31,60% (2005-ci ilin ilk 2 ayıının idxalına nisbətən 35,16%), ərzaq məhsulları - 12,02% (121,28%), qara metallar və onlardan hazırlanan məmulatlar - 11,65% (85,32%), nəqliyyat vasitələri və onların hissələri - 9,36% (143,00%), neft qazı və diğər qazaoxşar karbohidrogenlər - 4,29% (47,13%), oduncaq və ondan hazırlanan məmulatlar - 1,64% (121,35%), xalq istehlaki malları - 1,31% (83,53%), əczaçılıq məhsulları - 1,26% (156,35%), mebel - 0,66% (57,83%) təşkil edir. Qalan əmtəələrin payına 26,21% düşür.
İxracın strukturunda əsas yer tutan əmtəələrin miqdarı və dəyəri aşağıdakı kimidir:

	Miqdarı	Dəyəri (min ABŞ dol)	2005-ci ilin ilk 2 ayına netto çəki. nisb.%-lə
1. Neft (xam)	483886,0t	196585.3
1.1 Boru kəməri ilə 01.03.2006-ci ilə qədər gedən xam neft
(sayğac göstəricilərinə əsasən)
-şimal boru kəməri ilə	758253.0t
-Supsa boru kəməri ilə	1133349.5t
1.2) Dəmiryolu nəqliyyatı ilə 01.03.2006-ci ilə qədər yola salınan xam neft (müvəqqəti YĞB)	1016444,3t
2. Neft emal məhsulları	451076.4 t	191765.5
o cümlədən, saziş növləri üzrə:
-sərbəst dönərli valyuta il?	439721.8t	186509,4
-digərləri	11354,6t	5256,1
2.1. 01.03.2006-cı ilə qədər şərti bəyan. ilə yola salın. rəsmi- ləşdirilməmiş neft məhsulları	168674.7t
3. Bitki və heyvan mənşəli yağlar	4796.1t	5740.6	55.5%
4. Spirtli içkilər	737346.0l	585.3	179.7%
5. Tütün	1287.5t	1062.7	87.7%
6. Tütün məmulatı	429850.0 mln əd.	3246,2	2773.2%
7. Qara metallar	3279.0t	1005.5	14.8%
8 Alüminium	4096.4t	7995.4	89.4%
9 Çay	1032.4t	2963.8	83.2%
10. Pambıq mahlıcı	8141.3t	7009.5	137.2%
11. Elektrik enercisi	52,0mln kvt/s	1076.4

İdxalın strukturunda əsas yer tutan əmtəələrin miqdarı və dəyəri aşağıdakı kimidir:

	Miqdarı	Dəyəri (min ABŞ dol)	2005-ci ilin ilk 2 ayına netto çəki. nisb.%-lə
1. Ət və ət məhsulları	2940.3t	2034.3	65.0%
2. Buğda	205286.2t	26359,4	159.3%
3. Un	86.0t	27,0	21.4%
4. Şəkər	22586.2t	11907.5	156.3%
-humanitar yardım	219,0t	86,7
5. Yağ	83334.6t	44932.5	107.9%
-kərə yağı	1326.0t	1435,2
-bitki və heyvan mənş. yağlar	21260.2t	10472.3
-humanitar yardım	18,0t	32,0
6. Çay	1601.6t	2962.5	93.7%
7. Spirtli içkilər	1213974.6L	1704.3	165.8%
8. Tütün məmulatı	736246.0mln əd	10959.3	130.4%
9. Qara metallar	32225.6 t	14388.9	74.1%
10. Minik avtomobilləri
-YGB əsasında rəsmiləşdirilmiş	4537 əd.	25654.1	110.8%
-GMO əsasında rəsmiləşdirilmiş	4095əd.	17739.5
11. Neft məhsulları	16379.5t	8589.0
12. Elektrik enercisi	389.3min kvt/s	13131.3
13. Neft qazı və digər qazaoxşar karbohidrogenlər	386084.8min kub.m	23188,0

Xam neft Dövlət Neft Şirkətinin Xarici İqtisadi Əlaqələr İdarəsi (454010,2 ton (93,83%)), "Şirvan Oil" birğə məhdud məsuliyyətli müəssisə (29875,8 ton (6,17%)) tərəfindən ixrac edilmişdir. Neft məhsullarının ixracında Dövlət Neft Şirkətinin Xarici İqtisadi Əlaqələr İdarəsi (338912,9 ton (75,13%)), "Azneftyağ" İstehsalat Birliyi (86194,8 ton (19,11%)), "Middle East Petrol Farm FZE" şirkətinin Azərbaycandakı filialı (11352,1 ton (2,52%)) və "Monolit-D" firması (4240,0 ton (0,94%)) üstünlük təşkil edir.
Respublikanın rezident və qeyri-rezidentləri xarici ölkələrə (MDB-dən başqa) 403315,7 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə (ümumi ixraca nisbətən 81,13%) çıxarmışlar, o cümlədən, 388261,3 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə sərbəst dönərli valyuta ilə (ixraca nisbətən 96,27%) və 14550,8 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə digər sazişlər hesabına (ixraca nisbətən 3,61%) çıxarılmışdır.
Eyni zamanda respublikaya xarici ölkələrdən (MDB-dən başqa) 360348,4 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə (ümumi idxala nisbətən 66,70%) gətirilmişdir. Onlardan 211304,2 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə sərbəst dönərli valyutaya (idxala nisbətən 58,64%), 146459,0 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə digər sazişlər hesabına (ixraca nisbətən 40,64 %) gətirilmişdir.
Xarici ölkələr(MDB-dən başqa) üzrə müsbət saldo 42967,3 min ABŞ dolları təşkil edir.

Respublikadan xarici ölkələrə (MDB-dən başqa) əsasən mineral yanacaq, neft və onların emal məhsulları, bitumlu minerallar (ixraca nisbətən 89,12%); meyvə (2,20%); alüminium və alüminium məmulatları (1,97%); polimer materiallar və onlardan hazırlanan məmulatlar (1,84%); qeyri-üzvi kimya məhsulları (1,43%) ixrac edilmişdir.
Xarici ölkələrdən (MDB-dən başqa) həmin müddətdə respublikaya əsasən avadanlıqlar və mexaniki cihazlar (idxala nisbətən 28,97%); elektrik maşınları və avadanlıqları, onların hissələri (12,75%); qara metallardan məmulatlar (11,71%); quru nəqliyyat vasitələri (5,71%); filizlər (3,15%) idxal edilmişdir.
Respublikanın rezident və qeyri-rezidentləri MDB ölkələrinə 93791,7 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə (ümumi ixraca nisbətən 18,87%) çıxarmışlar, o cümlədən, 71765,1 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə sərbəst dönərli valyuta ilə (ixraca nisbətən 76,52%), 18521,2 min ABŞ dolları dəyərində digər sazişlərlə (ixraca nisbətən 19,75%), 3505,4 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə qapalı valyutaya hesablaşmalar ilə (ixraca nisbətən 3,74%) çıxarılmışdır.

Eyni zamanda respublikaya MDB ölkələrindən 179894,2 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə (ümumi idxala nisbətən 33,30%) gətirilmişdir. Onlardan 133477,0 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə sərbəst dönərli valyutaya (idxala nisbətən 74,20%), 23570,5 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə qapalı valyutaya hesablaşmalar ilə (idxala nisbətən 13,10 %), 22387,6 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə digər sazişlərlə (idxala nisbətən 12,44%) gətirilmişdir.
MDB ölkələri üzrə mənfi saldo 86102,6 min ABŞ dolları təşkil edir.
Respublikadan MDB ölkələrinə əsasən mineral yanacaq, neft və onların emal məhsulları, bitumlu minerallar (ixraca nisbətən 33,91%); qeyri-üzvi kimya məhsulları (22,74%); meyvə (7,23%); pambıq (6,31%); heyvan və ya bitki mənşəli piylər və yağlar (6,07%) ixrac edilmişdir.

MDB ölkələrindən respublikaya təhlil olunan müddət ərzində mineral yanacaq, neft emal məhsulları, qaz (idxala nisbətən 20,02%); dənli bitkilər (15,35%); quru nəqliyyat vasitələri (11,41%); avadanlıqlar və mexaniki cihazlar (6,62%); duz; kükürd; torpaq və daş, suvaq materialı, əhəng və sement (5,34%) idxal edilmişdir.
Azərbaycan Respublikasının ixrac və idxalında xüsusi çəkisi böyük olan ölkələrdən aşağıdakıları göstərmək olar.

İxracda:			İdxalda:
Ölkənin adı	min Abş dolları	ümumi ixraca nisb.%-lə	Ölkənin adı	min ABŞ dolları	ümumi idxala nisb.%-lə
Rum?niya	22816.74	4.59	Rusiya	101509.46	18.79
Fransa	12512,41	2,52	Böyük Britaniya	48624.20	9.00
Rusiya	31259,11	6,29	Türkiyə	38298.08	7.09
Tacikistan	21234.88	4.27	Italiya	19235.37	3.56
İtaliya	182593.66	36,73	Almaniya	36785.52	6.81
İsrail	70754,21	14,23	Türkmənistan	18814.58	3.48
Gürcüstan	28796,03	5,79	Finlandiya	20759.82	3.84
Türkiyə	20870,78	4,20	Ukrayna	28551.10	5.28
Yunan?stan	11316.18	2.28	Çin	28216.43	5.22
İran	25830,06	5,20	ABŞ	22450.33	4.16

Yuxarıda göstərilən bütün göstəricilər cari valyuta məzənnəsi əsasında hesablanmışdır.
Qeyd etmək lazımdır ki, hesabat dövründə xarici ticarətlə 3636 hüquqi və fiziki şəxs məşğul olmuşdur. Bunlardan 1754-ü hüquqi, 1882-si isə fiziki şəxslərdir. İxrac əməliyyatlarında dövlət sektorunun payı 426954,9 min ABŞ dolları (85,89%), özəl sektorun 65744,7 min ABŞ dolları (13,23%), fiziki şəxslərin payı isə 4407,8 min ABŞ dolları (0,89%) olmuşdur. İdxal əməliyyatlarında dövlət sektorunun payı 122172,0 min ABŞ dolları (22,61%), özəl sektorun payı 377389,1 min ABŞ dolları (69,86%), fiziki şəxslərin payı isə 40681,5 min ABŞ dolları (7,53%) olmuşdur.

DGK Statistika və İnformasiya Texnologiyaları Baş İdarəsi