2004-cü ilin 4 ayı ərzində respublikanın xarici ticarətinin vəziyyəti

2004-cü ilin 4 ayı ərzində respublikanın xarici ticarətinin vəziyyəti

2004-cü ilin ilk 4 ayı ərzində respublikanın rezident və qeyri-rezidentləri tərəfindən 110 ölkə ilə aparılmış ticarət əməliyyatlarının həcmi 1922680.9 min ABŞ dolları olmuşdur. Bu müddət ərzində 964481.6 min ABŞ dolları dəyərində 703 adda mal ixrac, 958199.3 min ABŞ dolları dəyərində 3896 adda mal isə idxal olunmuş, ixrac-idxal əməliyyatları üzrə müsbət saldo 6282.3 min ABŞ dolları təşkil etmişdir. O cümlədən,
- respublikaya 6631.2 min ABŞ dolları dəyərində 3006.7 ton dövlət, hökumət və beynəlxalq təşkilatların xəttilə təmənnasız kömək, humanitar yük və texniki yardım daxil olmuşdur.

2003-cü ilin ilk 4 ayına nisbətən 2004-cü ilin ilk 4 ayında ixrac əməliyyatlarının həcmi 27.02% (205156.9 min ABŞ dolları), idxal əməliyyatlarının həcmi isə 43.47% (290314.8 min ABŞ dolları) artmışdır. İdxal əməliyyatlarının həcmi əsasən təbii qazın, dənli bitkilərin, avadanlıqlar və texniki qurğuların, elektrik maşınları və onların hissələrinin, poliqrafiya sənayesinin məmulatlarının, qara metallar, mebel, plastik kütlələr və onlardan hazırlanan məmulatlar və başqa malların idxalı hesabına artmışdır.

Müvəqqəti ixrac rejimində ölkəmizdən 4581.0 min ABŞ dolları dəyərində mal ixrac edilmiş, 94594.5 min ABŞ dolları dəyərində mal isə ölkəyə müvəqqəti idxal olunmuşdur.
2004-cü ilin ilk 4 ayında 65360 ədəd nəqliyyat vasitəsindən istifadə edilməklə 6462.0 min ton yük daşınmışdır. Bunlardan 3434.6 min tonu (11732 ədəd nəqliyyat vasitəsi) ixrac əməliyyatlarının, 3027.4 min tonu (53628 ədəd nəqliyyat vasitəsi) isə idxal əməliyyatlarının payına düşür. Əsasən dəmir yolu (30098 ədəd vaqon) və avtomobil yolu nəqliyyatından (21564 ədəd) istifadə edilmişdir. Xam neftin və təbii qazın daşınmasında stasionar nəql etmə vasitəsindən (boru kəməri) istifadə edilmişdir.

Tranzit olaraq Azərbaycan Respublikası ərazisindən 2519954.8 ton yük keçirilmişdir. Tranzit yüklər əsasən Gürcüstan (1129502.8t), İtaliya (566515.9t) respublikalarına, İsveçrəyə (351003.2t), Kipr (129613.5t), Türkmənistan (86761.7t), Tacikistan (67723.2t), Türkiyə (58490.5t) Respublikalarına və Rusiya Federasiyasına (56366.0t) göndərilmişdir.

2004-cü ilin ilk 4 ayı ərzində ixrac-idxal əməliyyatlarının həcminin aylar üzrə dəyişməsi aşağıdakı kimi olmuşdur:

- ixrac əməliyyatlarının həcminin yüksək həddi mart ayında (442087.8 min ABŞ dolları), aşağı həddi isə fevral ayında (120065.1 min ABŞ dolları) olmuşdur;
- idxal əməliyyatlarının həcminin yüksək həddi aprel ayında (277173.1 min ABŞ dolları), aşağı həddi isə yanvar ayında (203037.1 min ABŞ dolları) olmuşdur;

- aprel ayında ixrac əməliyyatlarının həcmi mart ayına nisbətən 172002.2 min ABŞ doları həcmində azalmışdır;

- aprel ayında idxal əməliyyatlarının həcmi mart ayına nisbətən 22096.4 min ABŞ dolları həcmində artmışdır:

-ixrac əməliyyatlarında orta aylıq artım 45947.5 min ABŞ dolları, idxal əməliyyatlarında isə orta aylıq artım 24712.0 min ABŞ dolları olmuşdur.

Fiziki şəxslər tərəfindən respublikaya gətirilən 13803.7 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə gömrük mədaxili orderləri ilə rəsmiləşdirilmişdir.

İdxal-ixrac əməliyyatlarının saziş növləri üzrə təhlili göstərir ki, 2004-cü ilin ilk 4 ayında 2141,78 və 80 saziş növlərinə üstünlük verilib

	İxracda:	İdxalda:
01 (milli valyuta ilə hesablaşma)	-0.83%	-0.04%
21 (SD ilə hesablaşma)	-49.73%	-57.53%
23 (dövlət krediti üzrə hesablaşma)	-0.00%	-0.17%
41 (qapalı dövriyyəli valyuta)	-0.43%	-3.40%
51 (barter sazişi)	-0.08%	-0.01%
78(kompensiasialı öhdəlik. hesab.)	-28.37%	-0.00%
80 (digərləri)	-20.56%	-38.85%

İdxalın və ixracın strukturunda gömrük nəzarətindən keçən əsas əmtəələrin payı (%-lə) aşağıdakı kimidir (2003-cü ilin ilk 4 ayı ilə müqayisə statistik dəyərə görə aparılmışdır):

İxracda: xam neft -50.50% (2003-cü ilin ilk 4 ayına nisbətən 92.00%), neft məhsulları -18.54% (132.38%), qara metallar və onlardan hazırlanan məmulatlar -1.62% (163.35%), alkoqollu və alkoqolsuz içkilər -0.13% (83.01%), kimya məhsulları -2.76% (169.68%), pambıq -1.46% (147.41%), tütün və tütün məmulatları- 0.32% (85.21%), alüminium və ondan hazırlanan məmulatlar - 1.48% (547.71%), meyvə-tərəvəz məhsulları -0.92% (157.39%), bitki və heyvan mənşəli yağlar -2.08% (258.57%) təşkil edir. Qalan əmtəələrin payına 20.19% düşür.

İdxalda: ərzaq məhsulları -14.03% (2003-cü ilin ilk 4 ayına nisbətən 155.95%), neft qazı və digər qazaoxşar karbohidrogenlər - 9.81% (99.87%), maşın və elektrik aparatları, avadanlıqlar, elektrotexniki avadanlıqlar və onların ehtiyat hissələri -25.69% (147.78%), qara metallar və onlardan hazırlanan məmulatlar -17.94% (136.30%), nəqliyyat vasitələri və onların hissələri -6.27% (181.46%), mebel -1.06% (185.93%), oduncaq və ondan hazırlanan məmulatlar -1.36% (166.35%), xalq istehlak malları -1.59% (155.81%), əczaçılıq məhsulları -0.89% (162.44%) təşkil edir. Qalan əmtəələrin payına 21.37% düşür.

İdxalın strukturunda əsas yer tutan əmtəələrin miqdarı və dəyəri aşağıdakı kimidir:

	Miqdarı	Dəyəri (min ABŞ dol)	2003-cü ilin ilk4 ayınanetto çəki. nisb.%-lə
1. Ət və ət məhsulları	11467.6t	5823.3	146.2%
-o cümlədən hum. yardım	4.7t	2.7
2. Buğda	370975.5t	71736.4	177.1%
3. Un	1061.4t	254.4	89.8%
-o cümlədən hum. yardım	88.8t	25.7
4. Şəkər	34204.3t	4937.2	126.8%
5. Yağ	31198.7t	16374.2	146.9%
-kərə yağı	5077.6t	4143.8
-bitki və heyvan mənş. yağlar	26121.0t	12230.4
-o cümlədən hum. yardım	484.6t	493.1
6. Çay	3676.2t	7080.5	208.7%
7. Spirt	382513.9L	344.3	102.8%
8. Spirtli içkilər	515183.3L	2004.2	92.8%
9. Tütün məmulatı	286850.4 min əd.	4867.2	77.7%
10. Qara metallar	68931.8t	30825.8	148.8%
11. Minik avtomobilləri
-YGB əsasında rəsmiləşdirilmiş	6115 əd.	26765.1	146.2%
- GMO əsasında rəsmiləşdirilmiş	2668 əd.	10977.5	60.1%
12. Neft məhsulları	38598.1t	12824.9
13. Elektrik enerjisi	1124725.9 min kvt/s	28989.7
-14. Neft qazı və digər qazaoxşar karbohidrogenlər	1802208.1 min kub.m	577.5

İxracın strukturunda əsas yer tutan əmtəələrin miqdarı və dəyəri aşağıdakı kimidir:

	Miqdarı	Dəyəri (min ABŞ dol)	2003-cü ilin ilk 4 ayı ilə netto çəki. nisb.%-lə
1. Neft (xam)	2322239.5t	487072.1
1.1. Boru kəməri ilə 01.05.2004-cü ilə qədər gedən xam neft (sayğac göstəricilərinə əsasən)
(sayğac göstəricilərinə əsasən)
-Şimal boru kəməri ilə	841678.0t
-Supsa boru kəməri ilə	2036696.6t
2. Neft emal məhsulları	746528.7t	178827.7
o cümlədən, saziş növləri üzrə:
-sərbəst dönərli valyutaya	688352.8t	164269.7
-milli valyutaya	32241.1t	7854.9
- digərləri	25934.8t	6703.1
2.1. 01.05.2004-cü ilə qədər şərti bəyan. ilə yola salın. rəsmiləşdiril- məmiş neft məhsulları	120149.8t
3. Bitki və heyvan mənş. yağları	16056.2t	20025.3	119.1%
4. Spirtli içkilər	1819211.0L	1272.7	58.8%
5. Tütün	2067.6t	1440.9	72.8%
6. Tütün məmulatı	351100.0 min əd.	1607.6	146.0%
7. Qara metallar	58468.9t	14937.7	150.9%
8. Alüminium	9384.7t	14251.0	437.4%
9. Çay	2501.0t	6633.6	435.4%
10. Pambıq mahlıcı və tullantıları	12447.4t	14101.3	109.9%
11. Elektrik enerjisi	157374.4 min kvt/s	2316.8

Xam neft Azərbaycan Beynəlxalq Əməliyyat şirkəti (1267609.92 ton (54.59%)), Dövlət Neft Şirkətinin Marketinq və İqtisadi Əməliyyatlar İdarəsi (1044729.6 ton (44.48%)) və "Şirvan Oil" BMMM (9889.0 ton (0.43%), tərəfindən ixrac edilmişdir.

Neft məhsullarının ixracında "Azneftyağ" İstehsalat Birliyi (364235.2 ton (48.79%)), Dövlət Neft Şirkətinin Marketinq və İqtisadi Əməliyyatlar İdarəsi (309479.1 ton (41.46%)) və "Azal Oil" (31715.4 ton (4.25%)) üstünlük təşkil edir.

Respublikanın rezident və qeyri-rezidentləri xarici ölkələrə (MDB ölkələrindən başqa) 708799.0 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə (ümumi ixraca nisbətən 73.49%) çıxarmışlar, o cümlədən, 409185.2 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə sərbəst dönərli valyuta ilə (ixraca nisbətən 57.73%), 273613.6 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə kompensasiyalı öhdəliklər hesabına (ixraca nisbətən 38.60%) və 22297.2 min ABŞ dolları dəyərində mal digər sazişlər hesabına (ixraca nisbətən 3.15%) çıxarılmışdır.

Eyni zamanda respublikaya xarici ölkələrdən 586356.3 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə (ümumi idxala nisbətən 61.19%) gətirilmişdir. Onlardan 228565.4 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə sərbəst dönərli valyutaya (idxala nisbətən 38.98%) və 354818.1 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə digər sazişlər hesabına (ixraca nisbətən 60.51%) gətirilmişdir.

Xarici ölkələr üzrə müsbət saldo 122442.7 min ABŞ dolları təşkil edir.

Respublikanın rezident və qeyri-rezidentləri MDB ölkələrinə 255682.7 min ABŞ dolları dəyərində məhsul (ümumi ixraca nisbətən 26.51%) çıxarmışlar, o cümlədən, 70434.6 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə sərbəst dönərli valyuta ilə (ixraca nisbətən 27.55%), 175987.9 min ABŞ dolları dəyərində digər sazişlərlə (ixraca nisbətən 68.83%) və 4183.8 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə qapalı valyutaya hesablaşmalar ilə (ixraca nisbətən 1.64%) çıxarılmışdır.

Eyni zamanda, respublikaya MDB ölkələrindən 371843.1 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə (ümumi idxala nisbətən 38.81%) gətirilmişdir. Onlardan 322671.2 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə sərbəst dönərli valyutaya (idxala nisbətən 86.78%), 31416,3 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə qapalı valyutaya hesablaşmalar ilə (idxala nisbətən 8.45%) gətirilmişdir.

MDB ölkələri üzrə mənfi saldo 116160.4 min ABŞ dolları təşkil edir.

Azərbaycan Respublikasının ixrac və idxalında xüsusi çəkisi böyük olan ölkələrdən aşağıdakıları göstərmək olar:

İxracda:			İdxalda:
Ölkənin adı	min Abş dolları	ümumi ixraca nisb.%-lə	Ölkənin adı	min ABŞ dolları	ümumi idxala nisb.%-lə
İtaliya	385563.66	39.98	Rusiya	147797.83	25.42
Türkmənstan	141809.99	14.70	Qazaxstan	122238.52	12.76
İsrail	65402.53	6.78	B/Britaniya	90998.59	9.50
Rusiya	53086.95	5.50	Türkiyə	67017.70	6.99
İran	50112.87	5.20	Almaniya	59469.11	6.21
Türkiyə	40013.70	4.15	Ukrayna	47682.91	4.98
Gürcüstan	36736.29	3.81	Malayziya	46803.6	4.88
Xorvatiya	29598.91	3.07	Çin	44214.25	4.61
Çin	26099.58	2.71	ABŞ	42433.13	4.43
Tacikistan	16784.42	1.74	Yaponiya	30390.60	3.17

Yuxarıda göstərilən bütün göstəricilər cari valyuta məzənnəsi əsasında hesablanmışdır.

Qeyd etmək lazımdır ki, hesabat dövründə xarici-iqtisadi əlaqələrlə 3793 hüquqi və fiziki şəxs məşğul olmuşdur. Bunlardan 1943 dövlət və özəl müəssisə, 1850 isə fiziki şəxslərdir. İxrac əməliyyatlarında dövlət sektorunun payı 457863.9 min ABŞ dolları (47.47%), özəl sektorun payı 499710.4 min ABŞ dolları (51.81%), fiziki şəxslərin payı isə 5726.3 min ABŞ dolları (0.59%) olmuşdur. İdxal əməliyyatlarında dövlət sektorunun payı 222709.8 min ABŞ dolları (23.24%), özəl sektorun payı 650067.6 min ABŞ dolları (67.84%), fiziki şəxslərin payı isə 68611.4 min ABŞ dolları (7.16%) olmuşdur.

DGK Statistika və İnformasiya Texnologiyaları İdarəsi