2007-ci ilin dörd ayı ərzində respublikanın xarici ticarətinin vəziyyəti

2007-ci ilin dörd ayı ərzində respublikanın xarici ticarətinin vəziyyəti

2007-ci ilin ilk 4 ayı ərzində respublikanın rezident və qeyri-rezidentləri tərəfindən 119 ölkə ilə aparılmış ticarət əməliyyatlarının həcmi 2855618,3 min ABŞ dolları olmuşdur. Bu müddət ərzində 1338274,5 min ABŞ dolları dəyərində 1514 adda mal ixrac, 1517343,8 min ABŞ dolları dəyərində 5189 adda mal isə idxal olunmuş, ixrac-idxal əməliyyatları üzrə mənfi saldo 179069,3 min ABŞ dolları təşkil etmişdir. O cümlədən,
- respublikaya 15406,8 min ABŞ dolları dəyərində 9163,7 ton əmtəə
dövlət, hökumət və beynəlxalq təşkilatların xəttilə təmənnasız kömək,
humanitar yük və texniki yardım kimi daxil olmuşdur.
2006-cı ilin ilk 4 ayına nisbətən 2007-ci ilin ilk 4 ayında ixrac əməliyyatlarının həcmi 3,50% (48481,5 min ABŞ dolları) azalmış, idxal əməliyyatlarının həcmi isə 20,55% (258694,1 min ABŞ dolları) artmışdır.

Müvəqqəti ixrac rejimində ölkəmizdən 35823,8 min ABŞ dolları dəyərində mal ixrac edilmiş, 100892,7 min ABŞ dolları dəyərində mal isə ölkəyə müvəqqəti idxal edilmişdir.
2007-ci ilin ilk 4 ayı ərzində müxtəlif növ nəqliyyat vasitələrindən istifadə etməklə 5608,5 min ton yük daşınmışdır. Bu da keçən ilin müvafiq dövrünə nisbətən 83,14% təşkil etmişdir. Bunlardan 2651,3 min ton ixrac, 2957,3 min ton isə idxal əməliyyatlarının payına düşur. İxrac əməliyyatlarında əsasən dəniz (2014,5 min ton), dəmiryolu (402,0 min ton), avtomobil (230,3 min ton) və hava (1,6 min ton) nəqliyyatından istifadə olunmuşdur. İdxal əməliyyatlarında dəniz (36,5 min ton), dəmiryolu (2134,5 min ton), avtomobil (424,5 min ton), hava (7,0 min ton) və stasionar nəqletmə (boru kəməri) (336,1 min ton) nəqliyyatına üstünlük verilmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, nəqliyyat vasitələrindən istifadənin vəziyyəti təhlil edilərkən daşınmaların yalnız yük gömrük bəyannamələri (YGB) əsasında rəsmiləşdirilməsi nəzərə alınıb.
Göstərilən müddət ərzində gömrük orqanlarında 64849 (əlavə vərəqlə birlikdə 85880) ədəd YGB rəsmiləşdirilmişdir. Bunlardan 12464 (əlavə vərəqlə birlikdə 14036) ədəd ixrac, 52385 (əlavə vərəqlə birlikdə 71844) ədəd idxal YGB-dir. 2007-ci ilin ilk 4 ayında YGB-lərin ümumi sayı 2006-cı ilin müvafiq dövrünə nisbətən 119,8% təşkil etmiş və ya 10701 ədəd bəyannamə çox olmuşdur. O cümlədən, ixracda artım 1070 (109,4%) ədəd, idxalda isə artım 9631 (122,5%) ədəd YGB olmuşdur.
Tranzit olaraq Azərbaycan Respublikası ərazisindən 1621,2 min ton yük keçirilmişdir. Tranzit yüklər əsasən İsveçrə (529,7 min ton), İtaliya (344,5 min ton), Gürcüstan (338,4 min ton), Tacikistan (152,6 min ton), İran (74,7 min ton), Rusiya (59,3 min ton), Türkiyə (54,6 min ton), Türkmənistan (40,1 min ton) və Qazaxıstan (16,3 min ton) dövlətlərinə göndərilmişdir. Azərbaycan Respublikası ərazisindən daşınan tranzit yükün miqdarı keçən ilin müvafiq dövrünə nisbətən 79,86% olmuş və ya 408,9 min ton azalmışdır.
2007-ci ilin ilk 4 ayı ərzində ixrac-idxal əməliyyatlarının həcminin aylar üzrə dəyişməsi aşağıdakı kimi olmuşdur:
- ixrac əməliyyatlarının həcminin yüksək həddi aprel ayında (419212,3 min ABŞ dolları), aşağı həddi isə fevral ayında (154386,7 min ABŞ dolları) olmuşdur;
- idxal əməliyyatlarının həcminin yüksək həddi fevral ayında (390285,6 min ABŞ dolları), aşağı həddi isə mart ayında (356615,5 min ABŞ dolları) olmuşdur;
- aprel ayında ixrac əməliyyatlarının həcmi mart ayı ilə müqayisədə 50553,8 min ABŞ dolları, idxal əməliyyatlarının həcmi isə 24324,6 min ABŞ dolları həcmində artmışdır.
- ixrac əməliyyatlarında orta aylıq artım 7731,7 min ABŞ dolları, idxal əməliyyatlarında isə orta aylıq azalma 2854,1 min ABŞ dolları olmuşdur.
Fiziki şəxslər tərəfindən respublikaya gətirilən 53599,9 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə gömrük mədaxil orderləri (GMO) ilə rəsmiləşdirilmişdir. Keçən ilin müvafiq dövrünə nisbətən GMO ilə rəsmiləşdirilən yüklərin dəyəri 129,19% təşkil etmiş və ya 12109,7 min ABŞ dolları çox olmuşdur.
İdxal-ixrac əməliyyatlarının saziş növləri üzrə təhlili göstərir ki, 2007-ci ilin ilk 4 ayı ərzində 21, 41 və 80 saziş növlərinə üstünlük verilib.

	İxracda	İdxalda
01 (milli valyuta ilə hesablaşma)	-0,01%	-0,35%
21 (SDV ilə hesablaşma)	-82,89%	-72,10%
23 (dövlət krediti üzrə hesablaşma)	-0,00%	-1,00%
41 (qapalı dövriyyəli valyuta)	-1,25%	-4,40%
80 (digərləri)	-15,84%	-22,14%

İxrac və idxalın strukturunda gömrük nəzarətindən keçən əsas əmtəələrin payı (%-lə) aşağıdakı kimidir (2006-cı ilin ilk 4 ayına nisbətən müqayisə statistik dəyərə görə aparılmışdır):
İxracda: xam neft - 48,75% (2006-cı ilin ilk 4 ayının ixracına nisbətən 101,83%), neft məhsulları - 24,33% (67,18%), alüminium və ondan hazırlanan məmulatlar - 2,15% (122,30%), bitki və heyvan mənşəli yağlar - 2,03% (149,50%), qara metallar və onlardan hazırlanan məmulatlar - 1,72% (249,96%), kimya sənayesi məhsulları - 1,49% (28,03%), meyvə-tərəvəz - 1,20% (56,12%), pambıq - 0,63% (50,94%), alkoqollu və alkoqolsuz içkilər - 0,55% (250,09%), tütün və tütün məmulatları - 0,19% (27,34%) təşkil edir. Qalan əmtəələrin payına 16,95% düşür.
İdxalda: maşın və elektrik aparatları, avadanlıqlar, elektrotexniki avadanlıqlar və onların ehtiyat hissələri - 28,28% (2006-cı ilin ilk 4 ayının idxalına nisbətən 128,97%), qara metallar və onlardan hazırlanan məmulatlar - 13,98% (173,90%), nəqliyyat vasitələri və onların hissələri - 12,37% (169,45%), ərzaq məhsulları - 11,89% (150,50%), neft qazı və digər qazaoxşar karbohidrogenlər - 3,41% (30,37%), oduncaq və ondan hazırlanan məmulatlar - 1,32% (109,87%), əczaçılıq məhsulları - 1,31% (127,57%), xalq istehlakı malları - 0,84% (65,22%), mebel - 0,72% (130,26%) təşkil edir. Qalan əmtəələrin payına 25,87% düşür.
İxracın strukturunda əsas yer tutan əmtəələrin miqdarı və dəyəri aşağıdakı kimidir:

	Miqdarı	Dəyəri (min ABŞ dolları)	2006-ci ilin 1 ayına netto çəki nisb.%-lə
1) Neft (xam) 1.1) Boru kəməri ilə 01.11.2006-cı ilə qədər gedən xam neft (sayğac göstəricilərinə əsasən)	1523644,5 t	652426,6
-Şimal boru kəməri ilə	938663,0 t
-Bakı-Tbilisi-Ceyhan	7934725,0 t
1.2) Dəmiryolu nəqliyyatı 01.02.2007-cı ilə qədər yola salınan xam neft(şərti YGB)	2054106,2 t
2) Neft emal məhsulları	634298,6 t	325637,3
o cümlədən, saziş növləri üzrə:
- sərbəst dönərli valyuta ilə	620197,7 t	320076,5
- digərləri	14100,9 t	5560,9
2.1) 01.02.2007-cı ilə qədər şərti bəyannamə ilə yola salın. rəsmiləşdirilməmiş neft məhsulları	138912,8 t
3) Bitki və heyvan mənş.yağ	20999,5 t	27136,7	142,9 %
4) Spirtli içkilər	5194809,6 L	7355,4	222,8 %
5)Tütün	1363,7 t	1126,0	52,1 %
6) Tütün məmulatı	255030,0 mln.əd	1459,0	21,3 %
7) Qara metallar	29745,1t	12414,1	223,6 %
8) Alüminium	11722,9 t	28823,9	102,8 %
9) Çay	1803,0 t	4839,2	87,1 %
10) Pambıq mahlıcı	9473,2 t	8383,6	49, 0%
11) Elektrik enerjisi	188,9 mln kvt*s	3295,9

İdxalın strukturunda əsas yer tutan əmtəələrin miqdarı və dəyəri aşağıdakı kimidir:

	Miqdarı	Dəyəri (min ABŞ dolları)	2006-ci ilin 1 ayına netto çəki nisb.%-lə
1) Ət və ət məhsulları	8800,5 t	5656,8	203,3%
2) Buğda	420952,1 t	63750,0	122,6%
3) Un	288,5 t	102,0	26,0%
4) Şəkər	57475,7 t	18899,4	364,1%
5) Yağ	35160,5 t	19246,8	101,0%
- kərə yağı	2898,9 t	3211,2
- bitki və heyvan mən.yağ	32261,5 t	16035,6
- humanitar yardım	39,6 t	75,4
6) Çay	3658,8 t	6222,8	126,1 %
7) Spirt	193936,5 L	200,0	121,3 %
8) Spirtli içkilər	5983794,7 L	7330,6	256,4 %
9) Tütün məmulatı	2815582,8 mln. əd.	40363,7	121,1 %
10) Qara metallar	156172,4 t	34912,8	215,7 %
11) Minik avtomobilləri
-YGB əsasında	9665əd.	72544,9	107,4%
-GMO əsasında	10727əd.	49498,4
12) Neft məhsulları	18229,2 t	15216,5
13) Elektrik enerjisi	414,5 mln. kvt*s	11216,7
14) Neft qazı və digər qazaoxşar karbohidrogenlər	470063,3 min kub.m	51721,8

Xam neft əsasən Dövlət Neft Şirkətinin Marketinq və İqtisadi Əməliyyatlar İdarəsi (1523644,4 ton (100,00%)) tərəfindən ixrac edilmişdir. Neft məhsullarının ixracında Dövlət Neft Şirkətinin Marketinq və İqtisadi Əməliyyatlar İdarəsi (609682,4 ton (96,12%)), "Az Trans Reil" MMC (14084,4 ton (2,22%)), "Caspian Petrol-1" firması (6646,3 ton (1,05%)) və "Monolit LTD" firması (2527,1 ton (0,40%)) üstünlük təşkil edir.
Respublikanın rezident və qeyri-rezidentləri xarici ölkələrə (MDB-dən başqa) 1016809,8 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə (ümumi ixraca nisbətən 75,98%) çıxarmışlar, o cümlədən, 987659,9 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə sərbəst dönərli valyuta ilə (ixraca nisbətən 97,13%) və 29082,7 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə digər sazişlər hesabına (ixraca nisbətən 2,86%) çıxarılmışdır.
Eyni zamanda, respublikaya xarici ölkələrdən (MDB-dən başqa) 953970,5 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə (ümumi idxala nisbətən 62,87%) gətirilmişdir. Onlardan 633547,3 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə sərbəst dönərli valyutaya (idxala nisbətən 66,41%), 303067,2 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə digər sazişlər hesabına (ixraca nisbətən 31,77 %) gətirilmişdir.
Xarici ölkələr (MDB-dən başqa) üzrə müsbət saldo 62839,3 min ABŞ dolları təşkil edir.
Respublikadan xarici ölkələrə (MDB-dən başqa) əsasən mineral yanacaq, neft və onların emal məhsulları, bitumlu minerallar (ixraca nisbətən 90,75%); alüminium və alüminium məmulatları (2,81%); qara metallar (1,21%); avadanlıqlar və mexaniki qurğular (1,00%); qeyri-üzvi kimya məhsulları (0,60%) ixrac edilmişdir.
Xarici ölkələrdən (MDB-dən başqa) həmin müddətdə respublikaya əsasən avadanlıqlar və mexaniki qurğular (idxala nisbətən 29,07%); qara metallardan məmulatlar (13,01%); elektrik maşınları və avadanlıqları, onların hissələri (9,43%); quru nəqliyyat vasitələri (8,58%); optik, fotoqrafiya, kinematoqrafiya, ölçmə, nəzarət, ən dəqiq tibbi və ya cərrahi cihaz və aparatlar; onların hissələri və ləvazimatları (4,79%) idxal edilmişdir.
Respublikanın rezident və qeyri-rezidentləri MDB ölkələrinə 321464,7 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə (ümumi ixraca nisbətən 24,02%) çıxarmışlar, o cümlədən, 121701,1 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə sərbəst dönərli valyuta ilə (ixraca nisbətən 37,86%), 182933,4 min ABŞ dolları dəyərində digər sazişlərlə (ixraca nisbətən 56,91%), 16784,9 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə qapalı valyutaya hesablaşmalar ilə (ixraca nisbətən 5,22%) çıxarılmışdır.
Eyni zamanda, respublikaya MDB ölkələrindən 563373,3 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə (ümumi idxala nisbətən 37,13%) gətirilmişdir. Onlardan 460384,5 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə sərbəst dönərli valyutaya (idxala nisbətən 81,72%), 64234,8 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə qapalı valyutaya hesablaşmalar ilə (idxala nisbətən 11,40 %), 32857,4 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə digər sazişlərlə (idxala nisbətən 5,83%) gətirilmişdir.
MDB ölkələri üzrə mənfi saldo 241908,6 min ABŞ dolları təşkil edir.
Respublikadan MDB ölkələrinə əsasən gəmilər, qayıqlar və digər üzən vasitələr (ixraca nisbətən 27,43%); mineral yanacaq, neft və onların emal məhsulları, bitumlu minerallar (22,23%); şəkər və şəkərdən hazırlanan qənnadı məmulatı (15,56%); heyvan və ya bitki mənşəli piylər və yağlar (8,43%); qeyri-üzvi kimya məhsulları (3,50%) ixrac edilmişdir.
MDB ölkələrindən respublikaya təhlil olunan müddət ərzində dənli bitkilər (idxala nisbətən 11,88%); quru nəqliyyat vasitələri (11,32%); mineral yanacaq (11,15%); qara metallardan məmulatlar (9,44%); duz, kükürd, gil torpaq, daş, suvaq materialı, əhəng və sement (5,82%) idxal edilmişdir.
Azərbaycan Respublikasının ixrac və idxalında xüsusi çəkisi böyük olan ölkələrdən aşağıdakıları göstərmək olar:

İxracda

İdxalda

Ölkənin adı	Dəyəri (min ABŞ dol.)	Ümumi ixraca nisb.%-lə
İtaliya	35657,61	26,64
Türkiyə	181091,57	13,53
Rusiya	122603,59	9,16
İran	114594,93	8,56
Qazaxıstan (ABŞ)	95494,77	7,14
Fransa	75188,78	5,62
Gürcüstan	74585,54	5,57
Cili	63617,79	4,75
Koreya Resp. (Honkonq)	61958,05	4,63
Virgin ada.(ABŞ)	60973,43	4,56

Ölkənin adı	Dəyəri (min ABŞ dol.)	Ümumi ixraca nisb.%-lə
Rusiya	301451,73	19,87
Ukrayna	155007,76	10,22
Türkiyə	147212,08	9,70
Almaniya	125142,89	8,25
B.Britaniya	81278,01	5,36
Yaponiya	77800,49	5,13
ABŞ	69946,60	4,61
Zin	64917,22	4,28
Qazaxıstan	58016,29	3,82
İtaliya	53053,67	3,50

Qeyd etmək lazımdır ki, hesabat dövründə xarici ticarətlə 6364 hüquqi və fiziki şəxs məşğul olmuşdur. Bunlardan 2597-si hüquqi, 3767-si isə fiziki şəxslərdir. İxrac əməliyyatlarında dövlət sektorunun payı 1048109,9 min ABŞ dolları (78,32%), özəl sektorun payı 280389,8 min ABŞ dolları (20,95%), fiziki şəxslərin payı isə 9774,7 min ABŞ dolları (0,73%) olmuşdur. İdxal əməliyyatlarında dövlət sektorunun payı 421722,6 min ABŞ dolları (27,79%), özəl sektorun payı 1008832,9 min ABŞ dolları (66,49%), fiziki şəxslərin payı isə 86632,4 min ABŞ dolları (5,71%) olmuşdur.
Yuxarıda göstərilən bütün göstəricilər cari valyuta məzənnəsi əsasında hesablanmışdır.

DGK Statistika və İnformasiya Texnologiyaları Baş İdarəsi