Bakı şəhəri, 12 yanvar 1998-ci il

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin «Azərbaycan Respublikası Gömrük Məcəlləsinin tətbiq edilməsi barədə» 1997-ci il 25 iyul tarixli 616 nömrəli Fərmanının icrasını təmin etmək məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti qərara alır:

1. «Azərbaycan Respublikasının gömrük ərazisinə gətirilən və bu ərazidən çıxarılan malların gömrük qiymətləndirilməsi sisteminin tətbiqi Qaydaları» təsdiq edilsin.

2. Bu Qərar imzalandığı gündən qüvvəyə minir.

Azərbaycan Respublikasının Baş naziri

A.RASİ-ZADƏ.

• doldurulmuş gömrük dəyəri bəyannaməsi;
• yük gömrük bəyannaməsi;
• təsis sənədlərinin surətləri (hüquqi şəxsin təsis sənədləri və hüquqi şəxs yaratmadan sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxsin vergi orqanları tərəfindən uçota alınması haqqında şəhadətnamə);
• müqavilə (kontrakt, saziş) və ona əlavələr (əgər bunlar nəzərdə tutulubsa);
• nəqliyyat və sığorta sənədləri (mal göndərişində nəzərdə tutulubsa), hesab-faktura (invoys);
• nəql edilməsi üzrə hesab sənədi və ya nəqliyyat xərclərinin kalkulyasiyası (nəqliyyat xərcləri hesab-fakturaya daxil edilmədiyi hallarda);
• xüsusi razılıq (lisenziya), icazə (razılıq) əsasında idxal olunan mallar üzrə müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən verilmiş lisenziya, icazə (razılıq).

Bu sənədlər bəyan olunmuş gömrük dəyərini təsdiq etmək üçün kifayət olmadığı hallarda, deklarant qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş zəruri əlavə məlumatları təqdim etməlidir.

• nəqliyyat xərcləri;
• malların yükləmə, boşaltma və yenidən yükləmə xərcləri;
• sığorta xərcləri;

b) alıcının çəkdiyi xərclər:

• malın alınması üçün komisyon xərcləri istisna olmaqla, komisyon və broker mükafatlandırılmaları üzrə xərclər;
• konteynerlərin və çoxişlənən taranın dəyəri (əgər əmtəə nomenklaturasına uyğun olaraq, onlar qiymətləndirilən mallarla birlikdə tam surətdə nəzərdən keçirilirsə);
• qablaşdırma materiallarının və işlərinin dəyəri də daxil olmaqla qablaşdırma dəyəri.

c) alıcı tərəfindən birbaşa və dolayı yolla pulsuz, yaxud qiymətləndirilən malların istehsalı və aparılması üçün satılması ilə əlaqədar istifadə edilməsi üçün aşağı qiymətə təqdim olunmuş aşağıdakı malların və xidmətlərin dəyərinin müvafiq hissəsi, o cümlədən:

• xammalın, materialların, hissələrin, yarımfabrikatların və qiymətləndirilən malların tərkib hissələri olan digər komplektləşdirici məmulatları;
• qiymətləndirilən malların istehsalı zamanı istifadə olunan alətlərin, ştampların, qəliblərin və digər bu kimi əşyaların;
• qiymətləndirilən malların istehsalı zamanı istifadə olunan materialların (sürtgü materiallarının, yanacağın və s.);
• Azərbaycan Respublikası ərazisindən kənarda yerinə yetirilən və qiymətləndirilən malların istehsalı üçün bilavasitə lazım olan mühəndis, təcrübə-konstruktor, dizayn, bədii tərtibat, eskiz və çertyoj işlərinin;
• intellektual mülkiyyət obyektlərinin istifadəsi üçün alıcının birbaşa və dolayı yolla sərf etməli olduğu lisenziyalaşdırma xərcləri və digər ödənişlər;
• Azərbaycan Respublikası ərazisində qiymətləndirilən malların istifadə olunmasından, verilməsindən və ya təkrar satışından satıcının birbaşa, yaxud dolayı yolla əldə etdiyi gəlirin bir hissəsi.

3.2. Bu üsul istifadə olunduqda Ümumdünya Ticarət Təşkilatı (ÜTT — keçmiş QATT) tərəfindən müəyyən olunmuş aşağıdakı şərtlər nəzərə alınmalıdır:

1) ixrac olunan ölkədən idxal olunan ölkəyə satış sövdələşməsinin olması;

2) məhdudiyyətlik anlayışı;

3) kontrakt şərtləri;

4) ÜTT-nin müddəalarına uyğun olaraq faktiki qiymətin təshihi;

5) satıcı və alıcı arasında qarşılıqlı asılılıq.

1-ci şərt — satış sövdələşməsinin olması

Əgər bu halda satqı sövdəsi olmazsa, I üsul tətbiq edilə bilməz.

2-ci şərt — məhdudiyyətlik anlayışı aşağıdakılardan ibarətdir:

• Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş məhdudiyyətlər;
• malların təkrar satıla biləcəyi coğrafi bölgə məhdudiyyətləri;
• malların qiymətinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir etməyən məhdudiyyətlər.

Bu hallarda I üsuldan istifadə olunması məhdudlaşdırılır.

3-cü şərt — kontrakt şərtləri:

• malın göndərilmə tarixi, əgər bu tarixə mal alınmazsa, idxalçı maldan imtina edir və malın qaytarılması barədə məsələ qaldırır. Bu halda I üsul tətbiq edilə bilməz;
• kontraktda idxal olunan malın reklam edilməsi göstərildikdə, bu halda reklamın qiymətini müəyyən etmək mümkün olmadığından, malın gömrük dəyərinin təyin edilməsi üçün I üsul uyğun gəlmir.

Kontrakt üzrə xarici ölkədən Azərbaycana dəzgah gətirilir və həmin kontraktın şərtlərinə uyğun olaraq alıcı dəzgahı reklam etməlidir. Bu halda reklamın qiymətini müəyyən etmək mümkün olmadığından, gömrük dəyərinin təyin edilməsi üçün I üsul uyğun gəlmir.

Kontraktda malın faktiki qiyməti üzrə güzəştlərin verilməsi ilə ödənc şərtləri göstərilə bilər.

4-cü şərt — ÜTT müddəalarına uyğun olaraq faktiki qiymətin təshihi

Gömrük dəyərinin hesablanmasında alıcının ərazisinə malın gətirilməsi ilə əlaqədar nəqliyyat xərcləri çıxarılmalıdır. ÜTT-nin müddəalarına görə malın transaksiya qiyməti (idxaledici ölkə ilə sövdələşmə) faktiki qiymətə aşağıdakılar əlavə edilməlidir:

• idxaledici ölkənin limanına qədər malın nəqledilmə xərcləri (Azərbaycan Respublikasının gömrük sərhədinə qədər);
• boşaltma-yükləmə xərcləri;
• yolda sığorta xərcləri.

Satıcı tərəfindən ödənilmiş komissiya haqları malın gömrük dəyərinə daxil edilir. İdxalçı tərəfindən ödənilmiş komissiya haqları malın gömrük dəyərinə daxil edilmir.

5-ci şərt — satıcı və alıcı arasında qarşılıqlı asılılıq

Deklarant bəyannamə sənədlərini doldurduqda, satıcı ilə alıcı arasında münasibəti və bu münasibətin malın qiymətinə təsiri barədə məlumat yazmalıdır, hər iki suala «bəli» cavabı verildikdə, gömrük dəyərinin müəyyən edilməsi üçün I üsul tətbiq edilə bilməz.

Azərbaycan Respublikasının «Gömrük Tarifi haqqında» Qanununun 18-ci maddəsinin 2-ci bəndinin (q) yarımbəndinə əsasən bir-birindən qarşılıqlı asılı olan şəxslər dedikdə, aşağıdakı əlamətlərdən heç olmazsa birinə malik olan şəxslər nəzərdə tutulur:

• sövdələşmə iştirakçılarından biri (fiziki şəxs) və sövdələşmə iştirakçılarından birinin vəzifəli şəxsi eyni zamanda digər sövdələşmə iştirakçısının da vəzifəli şəxsidirsə;
• sövdələşmə iştirakçıları müəssisənin birgə sahibləridirsə;
• sövdələşmə iştirakçıları əmək əlaqələri ilə bağlıdırlarsa;
• sövdələşmə iştirakçılarından biri digər iştirakçının payının və nizamnamə kapitalının beş faizindən azını təşkil etməyən və səs hüququ verən səhmlərinin sahibidirsə;
• sövdələşmənin hər iki iştirakçısı üçüncü hüquqi və ya fiziki şəxsin bilavasitə və ya dolayı nəzarəti altındadırsa;
• sövdələşmə iştirakçıları birlikdə üçüncü şəxsə bilavasitə və ya dolayı nəzarət edirlərsə;
• sövdələşmə iştirakçıları və ya onların vəzifəli şəxsləri yaxın qohumdurlarsa.

Bu hallarda qarşılıqlı münasibət sövdələşmənin qiymətinə təsir göstərməyibsə və bunu deklarant sübut edə bilərsə, I üsul tətbiq edilə bilər.

3.3. İdxal olunan malların deklarant tərəfindən təqdim olunmuş gömrük dəyərinin düzgünlüyünə gömrük orqanları nəzarət edirlər və bunun işin həyata keçirilməsində gömrük orqanları sövdələşmənin qiymətinin asılı olduğu kontraktda göstərilən malların göndərilmə şərtlərinə diqqət yetirməlidirlər.

Satıcı və alıcı kontraktları bağlayarkən Beynəlxalq Ticarət Palatasının tərtib etdiyi Qaydaları nəzərə almalıdırlar.

Gömrük dəyərinin düzgünlüyünə nəzarət edən gömrük orqanları malın bir ölkədə olan istehsalçıdan (satıcıdan), digər ölkədə olan istehsalçıya (alıcıya) çatdırılması ilə əlaqədar xərclərin strukturunu bilməlidir. Bu struktur 4 hissədən ibarətdir:

1. Malın istehsalı üçün dəyərin qiymətləndirilməsi (malın qiyməti);

2. İxracatçının ölkəsindəki xərclər (malın qablaşdırılması, markalaşdırılması (malın istehsalı üzrə məlumatlar, adı, netto çəkisi, mənşə ölkəsi), ölkə daxilində nəqliyyat, lisenziya xərcləri, ixrac üzrə vergi və rüsumlar, komisyon haqları);

3. İxracatçının sərhədindən idxalçının sərhədinə kimi xərclər (nəqliyyat, sığorta xərcləri);

4. İdxalçının ölkəsindəki xərclər (idxal üzrə lisenziya xərcləri, rüsum və vergilər, ölkə daxilində malın nəqliyyat və anbarlaşdırma xərcləri).

Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, malın gömrük dəyəri bərabərdir: istehsalçı (satıcı) tərəfindən müəyyən edilmiş qiymət, üstəgəl ixracatçının ölkəsindəki xərclər, üstəgəl yolüstü xərclər. Bundan əlavə deklarant tərəfindən təqdim edilmiş malın gömrük dəyərinin həqiqiliyini müəyyən etmək üçün gömrük orqanları gətirilmiş malın miqdarına və keyfiyyətinə, faktiki qiymət üzrə güzəştlərə və valyuta kontraktının milli valyutaya hesablanmasından ötrü bəyannamə tarixinə xarici valyutanın manata olan məzənnəsini nəzərə almalıdırlar.

• təyinatı və xarakteristikası (fiziki xüsusiyyəti);
• keyfiyyət, mal nişanın olması və bazardakı nüfuzu;
• malın mənşə ölkəsi;
• istehsalçı.

Eyni malların xarici görünüşündə cüz`i fərqlər olduqda, digər cəhətləri isə bu bəndin tələblərinə uyğun gəldikdə, həmin fərqlər malların eyni olduğunu inkar etmək üçün əsas sayıla bilməz.

4.3. Mallar aşağıdakı hallarda eyni hesab edilə bilməz:

• qiymətləndirilən və müqayisə edilən mallar eyni bir ölkədə istehsal edilməyibsə;
• həmin mallar eyni istehsalçı tərəfindən deyil, digər şəxs tərəfindən hazırlanıbsa;
• malların layihələri, dizaynları, eksizləri, çertyojları Azərbaycan Respublikasında hazırlanıbsa.

4.4. Azərbaycan Respublikasının «Gömrük Tarifi haqqında» Qanununun 19-cu maddəsinin müddəalarına əsasən eyni malların sövdələşmə qiyməti gömrük dəyərini müəyyən etmək üçün o vaxt əsas götürülə bilər ki, bu mallar:

a) Azərbaycan Respublikası ərazisinə gətirilmək üçün satılsın (özgəninkiləşdirilsin);

b) qiymətləndirilən malların gətirilməsi ilə eyni bir vaxtda və ya 90 gündən artıq olmamaqla həmin vaxtdan əvvəl gətirilsin;

c) qiymətləndirilən mallarla eyni kommersiya şərtləri ilə və təxminən eyni miqdarda gətirilsin.

Əgər eyni mallar başqa miqdarda və ya başqa kommersiya şərtləri ilə gətirilibsə, deklarant onların qiymətlərində bu fərqlərə uyğun olaraq düzəlişlər etməli və bunların əsaslı olduğunu gömrük orqanları qarşısında sənədlərlə təsdiq etməlidir.

4.5. Əgər bu üsuldan istifadə olunarkən malların bir neçə sövdələşmə qiyməti aşkar olunarsa, bu zaman idxal edilən malların gömrük dəyərini müəyyən etmək üçün həmin qiymətlərin ən aşağı səviyyəyə malik olanı əsas götürülür.

• təyinatı və xarakteristikası;
• keyfiyyəti, mal nişanının olması və bazarda nüfuzu;
• mənşə ölkəsi.

Bu üsul gömrük dəyərini müəyyən etmək üçün istifadə edildiyi halda, bu bənddə göstərilmiş şərtlərə riayət edilməklə gətirilən mallarla eynicinsli malların sövdələşmə qiyməti əsas götürülür.

5.2. Eynicinsli malların sövdələşmə qiyməti ilə gömrük dəyərinin müəyyən edilməsi üsulundan istifadə olunduqda, bu Qaydaların 4-cü bölməsinin 4.4 və 4.5 bəndləri tətbiq edilir.

5.3. 4-cü bölmənin və bu bölmənin müddəalarına əsasən gömrük qiymətləndirilməsi üsullarından istifadə edildikdə:

a) müxtəlif ölkələrdə istehsal olunmuş mallar qiymətləndirildikdə, onlar eyni və ya eynicinsli hesab edilə bilməz;

b) əgər malların layihələşdirilməsi, onların üzərində aparılan təcrübə konstruktor, bədii tərtibat, dizayn, eskiz və çertyoj işləri Azərbaycan Respublikasının ərazisində yerinə yetirilibsə, belə mallar eyni və ya eynicinsli sayıla bilməz.